Ont anem?

Lo dobte es la sal de l'esperit; sens la punta del dobte, totas las coneissenças, son lèu poiridas. Vòli dire tanben las coneissenças las mai fondadas e las mai rasonablas . Dobtar quand òm vei , qu'òm s'es enganat o , que sèm estats enganats, aquò's pas malaisit ; voldriai mèsme dire qu'aqò avança pas gaire; aquel dobte fòrçat es coma una violençia que nos es facha; tanben es un dobte sorne; es un dobte de flaquesa; es un pentiment d'aver cregut , e una fisança engarçada. La vertat , aquò's que non cal jamai creire , que cal sospesar totjorn. Que l'incredulitat encara donèt pas e jamai sa mesura.
Creire es agradable. Aquò's una embriaguèsa dont nos cal se passar. O alara digatz adiu a la libertat , a justicia, a patz. Es natural , e delicios de creire que la republica nos darà totes aquestes bens; o, se la republica non pòd , volem creire que cooperacion, socialisme, comunisme, liberalisme, o qualqu'autre constitucion permetrà qualques jorns de nos fisar al jutjament d'unes autres , enfin de durmir los uèlhs dubèrts coma fan las bèstias. Mas non. La fonccion de pensar se delega pas. Tre que lo cap uman torna prendre son antica moviment de naut en bas, per dire de oc , tanlèu los tirans s'en tornan . L'union sacrada ( de totes en facia d'un perilh suspausat),, es la mai nòva invencion de l'òme , e la pieger . Qu'alara l'òme se tròva sens armas , "e la benaurança d'aimar" envasit tot:" aquò's per tu , li dison; aquò's per ton salut; aquò's per ton ben ". Se lo que parla es un missant comedian , totes se'n trufaràn. las quitias bestias , per çò que crèsi , niflan la messorga coma d'instint ; e los òmes frenisson coma los tambors segond l'eloquençia del còr. Tanben jamai creguèri que los comedians tengan un possible poder. Crenhi pas los missants mèstres ; crènhi los bons mèstres. Me mostrem l'òme tambor, lo d'ièr o lo de deman . òm me dis :" es franc, es bon, es oneste ; es vodat al ben public; es fisèl a sa promessa."
Aquò's possible. Aquela fisança que me demanda , o que demandatz per el , la dau de bon grat a cada òme. Mas esperi mai que mai d'un òme; espèri que sàpia dobtar ; qu'es la marca de l'òme. E li vòli ajudar; qu'es pas lo moment de s'aflaquir ièu d'en prumièr a l'esprit critica. Non. Serià de lo destronar ensem, ièu ambe çò meteis.
Cal que los òmes politics s'acostuman a aqueste mena d'amor que los buta e los fissa , que los desrevèlha, e lor dan una polida rusa de l'esperit. Quand uèi, sabon pas pus que de vojar lagremas, e dire que lo pòble es ingrat e plan missant. Lo pòble es tocat , e lor torna , per un encartament de tres , siès o nòu annadas , lo drech de se creire els meteis. Aqui los fas los uèlhs tampats a totes. A l'encòp de çò que fan los banquièrs , que son de poètes , e qui trapan un novèl contrach de fisança ; qu'aiman elses tanben dobtar de lors valors mervelhosas, e los accionaris elses tanben amassats aiman pas de dobtar amai; l'expert consèlh ; tant plan pagat , ne dobta pas pus que los autres. Rai, qu'es agradable de creire dins sa riquesa pròpria, mai subretot es agradable de creire dins qualqu'un, e aquel òme qu'i cresem , es uros d'esser cregut , e de creire los que lo creson , e de se creire en el meteis. Aquò's per aquelas causas que los rei demòran sens bon sens. L'òme es jamai dins aquel sicut que se posca dar lo luxe de creire.
Cresença , aquò's l'esclauvatge , guèrra e misèra . E, segond mon idèa , la fe es opausada a la cresença. La fe en l'òme es grèu per l'òme, qu'es una fe dins l'esperit viudant, aquò 's una fe que furga l'esperit , que lo fissa , que li far vergonha ; aquò's un fe que bolega l'ensuquat. Dins totas las ligas , en totas las associacions , en totes los estats , se mòstra lo gauch d'aclamar , d'aprovar los comptes , e de durmir , denaut , en bas , entre una annada, coma se los estatuts podian pensar . I a tanben aquelas amassadas de cresents vertadièrs , un nombre pichòt de los que sòni los ases roges , qu'òm pòd pas jonher , que creson a ren . Aquelses tenon la fe, la fe que salva .


Alain lo 5 mai 1931. tirat dels ases roges...