La paraula de V Gelu aprèp la vesita de l'exposicion universala de Paris de 1855 son premonitòris del sicut actual .
E encara semble l'evolucion es pas encara al bot....
De legir Nouvè Grane de V Gelu trabalh de G Goiran de l'Universita de Provença
A perpaus de la mecanisacion de l’agricultura e de la vesita a l’esposicion universala de 1855 a Paris
« Ara se li vitz clar dins lei brutei messonjàs(messorgas) dei gròssei manufacturas dei entreprenors gavats. Comptant sus sei belei promessas, d’armadas entieras de maluròs estorneus si son vengudas gitar sus d’aquelei grands chantiers ; mai en ren de temps lo grand chantier es devengut campàs., plen d’avausses , d’argielàs emé d’òrtigas. Jan –fai-tot que l’es encadenat, si li tirassa e li fa musa, emé lei dents lòngas , sieis mes de l’an !...
Aquò son de cavas(causas) que raton pas jamai . Es un fet clar coma lo jorn e conoissut de chascun ara perqué se’n vist la pròva de pertot ! Païs de mecanica, païs de misèria ; païs de bassessa, de bruticia e de crimis. Lei riches li venon fòrça richa riches ; mai lo paure monde l’atròva pas d’aiga a boara . Dins aquelei grands centres de fabricas e de trafics, arriba totjornun moment monte tot lo ben a passat entre mans de quauquei grands-gosiers ; perque l’òme alterat de fòrtuna ,au mai beu, au mai a de set!... Aquelei Gargantuans pòdon pas si gavar ensin fins qu’ais uelhs sensa que tot lo restant dei gents vengue mandianalaha pus maloroà que lei peiras de la grand rota... E alòr resta plus degun entremitan : a la plaça dau bònur veritable...
Per lo paure que capita plus de minjar:
D’aquela maniera lei victimas de la vapor ede l’engranagi sabòn dau mens en que se’n tenir sus lei sentiments de sei mestres ; sabon que li gardon lei madraires d’escuts (los manejaires d’escuts), lei princes de la fabricas. . E quand l’ovrièr paure e lo fabricant riche si mòstron sospichòs e enverinats l’un còntra l’autre , tant vum coma l’autre son dins la reson de son pròpre drech. Solament la blança entre elei es jamai drecha quand la justicia dei jugis s’en mela!...
Aumens se degun lei galejavan dins sa miseria , aquelei forçats de l’atelier!... Lei mestres sensa fegi deurriàn fremir de veire sa chorma( sa còla) tant bassa e tant sotieva ; e s’amuson a li faire de prònes ( prèchas ) !... L’ama li trambla pas d’escrasar la paurilha ; e puei ti diran sensa crenta au premier mandiant vengut qu’aurà jamai poscut trachir maugrat son coragi, sa bona volontat , son bon c{or e sa fòrça : “ fai coma ièu ; susa, maluros , e survendràs ! Lo travalh es totjorn lo paire de la fòrtuna!... O! Que nani ! qu’es pas lo tot de susar !... Lo trabalh a fòrça enfants bastards!... “ Aquò va selon!... Se en fòrça travalhant si venia fòrça riche , leis ais (ases) portarian lo bast(la carga) d’òr!...
E per la Borsa:
“ Vòstra borsa a degalhat la França jusqu’a l’òsse , e sens remissien . Es venguda faire liqueta au travalhador qu’avia lo mai d’estomac , per acampar quauquei sòus a la longa e a la fòrça dau ponhet . Es venguda l’ensinhar qu’era un beligàs de ramar quaranta ans sensa espoar, de veire arrondir son molonet , quand , ren qu’au simple trafic d’aquelei assignats , disn un solet mes , e meme mens , si podià faire una richissima fòrtuna en va prenent a l’aise!...
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire