La cançon de Rotland ; Gerard Gouiran.

Un plaser ? Que dire ? L'aisida d'ausir parlar en lenga nòstra , la varianta provençala , la sia lenga de Gerard Gouiran, la del nòrd de Marselha, en Provènça d'onte nasquèt, que totis presents avèm comprès lo Gerard Gouiran entamenar de nos parlar de la version occitana , l'una entre un fum d' autras , mai que probabla, de las versions escrichas, represas , pastadas , mudadas , al fial de las annadas , e sai que dels sègles, segond la mòda, la sentida , l'inspiracion del monge qu'o fasia la transcripcion . Nos diguèt que n'avia una germanica, una anglèsa; una iberica, una normanda , una anglèsa subretot, de segur l'anglèsa, panada pels Franceses, version que retrobèm dempuèi bèl briu, coma lo pantais del roman epica francès , sonat e festejat coma la naissença de la literatura d'oil, dins totis los libres d'istòria de l'escòla mairala, a la terminala, que n'i a gaire, los dròles deguèssen s'engamats, los d'AOF et d'AEF comprès.
Mas per Gouiran una version completament diferenta e prigondament occitana .
Per de que?
Davant cal tornar sul pichòt miracle que constituis la troba d'aquel manuscrich , al fins fons d'un estudia de notari d'Apt en 1912, loqual notari n'aprofechèt per se far de moneda, al passatge davant de lo fisar a la ciutat n'ia gaire.
Alara comencèt lo trabalh de Gerard Goiran de destrigar entre totas las escrituras , las diferencias prigondas d'entre totas las versions de la cançon de Rotland.
La primièra:
- lo ròtle major de las femnas , d'Auda la sòrre d'Olivièr, e de la sarrazina princessa de Saragòssa, '(qu'al passatge ten lo drèch de veire de rescontrar d'autres òmes).
- la libertat de paraula d'aquelas femnas, que son pas coma dins la version "françèsa" d'ombras sonque cargadas de la reproduccion de la raça
- lo debanament "tragedian " del raconte . Los òmes sabon lor destinada. Sabon que van morir. Mas podon pas la cambiar la destinada mas sonque morir ambe l'onor.
-enfin lo pretzfach d'un sarrasin que ven consolar e ajudar Rotland a mand de morir, dins la sia religion!

S'en tornan l'armada, cap a Blaye.
Fan la festa , los soldats , per amagar la dolor de la mòrt de Rotland e d'Olivière enganar la paura Auda. Que Carlemanha dèu se trachar de l'avenir d'Auda, l'aparar, a prometut d'o far.
- Un peregrin dis la missanta novèla a Auda , Rotland es mòrt. Carlemanha arriba. Fa mina d'esperar la venguda del seu filh e de l'Olivièr . Mas Auda sab la vertat. Auda demanda de veire un darrièr còp son amor e son fraire. Son totes dos dins la gleisa l'un contra l'autre
E de los veire, moris Auda dins la gleisa , l'esquina butada a la del nobi e del fraire.

Imatge fòrta espantanta. Imatge que lo quite cinema "epica" d'ara , esemple los senhors dels anèls" auria pas pogut s'amaginar, e sens comparason possible.
Aital la cançon de Rotland quand es contada per Gerard Gouiran ven quicòm d'afogant , d'estranja , de dubèrt, de modèrne , de prigond, de dròle e de viudant .
Escusatz-me donc que se per malastre n'oblidi de tròçes principals.
Lo sèu libre se pòd pas pus trobar.
Aladonc se qualqu'un sab, sai que sus internet benlèu, lo legirai tot en crenhant de pas tornar sentir l'epopèia, lo perfum estranja que faguèt naisser lo nòstre contaire.
Un mot encara per descriure l'òme simple , franc , trufarèl, e risolejaire coma s'en vei pas gaire , quand òm es coma el prigond , saberut e qu'òm ten l'uèlh viu coma l'ulhauç.
E per bels temps espèri.
A un darrièr mot: lo festenal occitania contunha e jamai m'agradèt aital.